Ólafur Jónsson - Minning

Ólafur Jónsson fæddist og ólst upp í stórum systkinahópi og frændgarði í Hörgsdal á Síðu. Jón og Bjarni bróðir hans bjuggu þar lengst af í sama bænum en þeir voru giftir systrunum Önnu og Sigríði Kristófersdætrum. Á 19 árum í Hörgsdal fæddust Jóni og Önnu 14 börn og Bjarni og Sigríður áttu litlu færri. Geta má nærri hvort uppeldisskilyrðin hafi ekki sett mark á frændsystkinin. Þar var grunnurinn lagður að lífsviðhorfi, hugsjónum og hegðun. Lífsbaráttan var hörð og börnin öðluðust fljótt skilning á réttlæti og samhjálp. Ólafur sagði sjálfur að frá því hann var 14 ára hefði hann haft fastmótaðar skoðanir á stjórnmálum, hann tók eindregna afstöðu með málstað sósíalismans og hélt henni í grundvallaratriðum alla tíð. Hann taldi sig hafa hrifist af málflutningi ungra menntamanna sem skrifuðu í blöð og bækur sem bárust austur og hann drakk í sig á mótunarárum.

Ástu konu sinni, sem var Hornfirðingur, kynntist Ólafur á Kirkjubæjarklaustri þar sem þau voru í vinnumennsku. Þau hefðu viljað búa í sveit en enga jörð var þá að hafa svo leiðin lá suður lýðveldisárið og þau slógust í hóp frumbýlinga í Kópavogi og bjuggu þar æ síðan. Hjónin voru ólík að eðlisfari og í umsvifum en áttu sameiginlegan vilja til að greiða götu annarra og græða landið. Heimili þeirra og umhverfi allt bar ætíð merki framkvæmdagleði hans og hennar grænu fingra. Hann var áberandi,viljasterkur, atorkumikill, ósérhlífinn og þrautseigur. Hún var jafnoki hans en hógvær og heimakær. Bæði höfðu þau ríka réttlætiskennd gagnvart þeim sem stóðu höllum fæti í þjóðfélaginu.

Það lá beint við að Ólafur færði reynslu sína úr uppvextinum yfir í víðara samhengi þegar hann var fluttur í ungt bæjarfélag þar sem fátækt fólk settist að unnvörpum og hver og einn var fullhertur með að sinna nauðþurftum. Þarna var óplægður akur og verk að vinna og Ólafur fullur af vilja og krafti til að stuðla að félagslegum framförum. Hann var fljótur að hugsa og sjá stóru línurnar. Á ættina alla leit hann sem sína fjölskyldu. Eins og þá tíðkaðist vann hann fyrir heimilinu en Ásta var heima og hélt gangandi þeirri umferðarmiðstöð sem það fljótlega varð því það stóð ævinlega opið systkinum og öðrum skyldmennum sem á þurftu að halda og vinum og vandamönnum að austan. En hann vissi jafnframt að hún var ekki ein með börnin því samhygð fólksins þeirra tryggði að ætíð var einhver nálægur sem gat huggað, klappað og kennt. Ólafur gat því fært út kvíarnar og hellt sér í félagsmálin og pólitíkina þegar fjölskyldan var komin með tryggan samastað. Og alla sína tíð átti hann eftir að vera ötull baráttumaður fyrir félagslegum réttarbótum.

Ólafur var hamhleypa til verka en hugurinn var enn meiri og dvaldi því oft við annað en hann var að iðja. Hann hafði gaman af að keyra góða bíla og átti lengst af slíka á meðan hann stundaði leigubílaakstur. Á langkeyrslum horfði hann þó meira á umhverfið en veginn og varð starsýnt á ónýtt tækifæri til ræktunar eða framkvæmda í sveit og bæ. Myndir frá ferðalögum hans erlendis sýna háhýsi, mislæg gatnamót og stórframkvæmdir sem hann hreifst af. Á þeim árum sem hann rak Kópavogsstrætó tók hann sjálfur vaktir og hugsaði um pólitík á meðan. Um leið var hann með í huga að bæta leiðakerfið og tók því stundum aðrar beygjur en farþegar áttu von á.

Ég tengdist Ólafi fjölskylduböndum um miðjan áttunda áratuginn. Hann var þá framkvæmdastjóri Alþýðubandalagsins en jafnframt á sínu síðasta kjörtímabili sem bæjarfulltrúi í Kópavogi. Í fyrstunni sá ég hann oftar á myndum í Þjóðviljanum við hin ýmsu störf en augliti til auglitis. Einstaka sinnum rak hann þó inn nefið hjá okkur Bjarna í Reykjavík, brosti við börnunum, fullvissaði sig um að allt væri í lagi en spurði stundum hvort það væri ekki kominn tími til að fá sér betri bíl, hann væri kannski að hugsa um að fara að selja sinn. Þegar við komum í Kópavoginn um helgar var hann oftast að heiman á fundum. En með tímanum kynntist maður helstu eiginleikum og áhugamálum Ólafs í árvissum "verkefnum" sem hann lauk ýmist einn eða í samvinnu við fjölskylduna sem var oft í mismikilli viðbragðsstöðu þegar kallið kom.

Ólafur hætti að vinna utan heimilis sjötugur, fullur af starfsþreki og átti eftir að sinna félagsmálum lengi enn. Þá kom hann sér upp áhugamáli sem var táknrænt fyrir hvað hann horfði alltaf langt út fyrir sína eigin hagsmuni. Nú var það landið og komandi kynslóðir sem áttu að njóta ávaxtanna því að skógrækt átti hug hans allan. Austur á Síðu náði hann að koma upp myndarlegum skógi í nágrenni við sumarhús ættarinnar á Mosum í landi Geirlands. Þá kynntist fjölskyldan náinni samvinnu við Ólaf og naut þess að vera meira samvistum við hann og hann gladdist innilega yfir árangrinum. Hér vann hann nákvæmlega eins og alla tíð, skipulega og af kappi. Fyrst var sest við símann, safnað liði og skipulögð aðföng og aðferðir. Svo var bara farið að vinna og haldið lengi út. Vor og haust voru farnar fjölmennar ferðir austur til að gróðursetja og ganga frá fyrir veturinn, skilyrði fyrir þátttöku var aðeins eitt: að geta gert gagn.

Á síðari árum fór Ólafur oft í fjallgöngur eða styttri gönguferðir með sér miklu yngra fólki. Sína fyrstu Esjugöngu fór hann 75 ára og blés ekki úr nös. Við Bjarni gengum einu sinni með honum og Ástu á Síðuheiðum og nutum í hverju fótmáli sögu sem hann þekkti. Þegar óljós gatan lá að háum hól spurði Bjarni hvorum megin við ættum að fara við hólinn. Þá svaraði Ólafur: "Ætli sé ekki best að fara yfir hann miðjan, þá sér maður betur yfir." Hjá honum var fyrirhöfnin aldrei farartálmi og á langri og starfsamri ævi færði hún honum hamingjuna.

Ári eftir lát Ástu flutti Ólafur sig 77 ára gamall milli hæða í húsinu sínu í Grænutungu 7 og bjó eftir það hátt í átta ár með Önnu Sigríði Gunnlaugsdóttur. Um sama leyti fluttum við Bjarni á efri hæðina. Þrátt fyrir háan aldur bjuggu viljinn, stefnufestan og þrautseigjan enn með Ólafi og þar að auki var hann gæddur öðrum mýkri eiginleikum eins og hjálpfýsi, umburðarlyndi, barngæsku og tryggð. Öllum þessum eiginleikum fylgdumst við með og nutum stöðugt í nábýli við hann. Það var þung raun að sjá hvernig Alzheimerssjúkdómurinn lék hann í lokin en þökk sé Önnu gat hann verið heima lengur en annars hefði verið. Síðustu þrjú ár dvaldi hann í Sunnuhlíð og naut umönnunar þess góða fólks sem þar starfar. Því eru öllu færðar alúðarþakkir. Þótt sjúkdómurinn næði á endanum að draga Ólaf langt frá okkur ástvinum hans munum við alla tíð minnast hans sem ótrúlega lifandi og hvetjandi ættarhöfðingja.

/Kristín Indriðadóttir

Ég kynntist Ólafi fyrir liðlega 30 árum þegar við Hafdís dóttir hans rugluðum saman reytum. Vissulega þekkti ég til fólksins í Grænutungu 7. Rauðhærða stelpan á bláa DBS-hjólinu og sósíalistinn á biðreiðinni Y-577. Á leið minni í skólann gekk ég alltaf framhjá húsinu þeirra árum saman, þangað til dag einn árið 1975 að ég bankaði upp á til þess að spyrja eftir heimasætunni. Við höfðum hist kvöldinu áður og ákveðið að við skyldum hafa samband aftur. Til dyra kom Ólafur. Ég í minni hlédrægni náði að stynja upp erindi mínu. Hann tók mér afar vel og sagði mér að Hafdís hefði farið til Ingibjargar vinkonu sinnar og vísaði mér til þeirra. Þessar góðu móttökur þennan dag gerðu það verkum að ég þorði að koma aftur. Ekki leið á löngu þar til ég var fluttur inn á fjölskylduna og kominn í nám aftur eftir gott hlé eftir skólaskyldu. Við bjuggum inni á heimili Ólafs og Ástu á árunum 1975 til 1978. Við eignuðumst eldri dóttur okkar Elvu Dóru árið 1977 og var hún ekki lítið dekruð af Ólafi. Segja má að mikil samkeppni hafi ríkt á milli okkar um vinsældir hjá litlu dömunni. Ólafur og Ásta áttu einnig neðri hæð Grænutungu 7 og fluttist unga fjölskyldan þangað 1979 og bjó þar til ársins 1984. Á þessum árum vorum við Hafdís yfirleitt á afar lélegum bílakosti sem þýddi að ég þurfti ansi oft að fá að vera inni í skúr að gera við. Þau voru ófá skiptin þegar Ólafur var að koma heim úr vinnu, jakkafataklæddur, að hann opnaði skúrdyrnar. „Þetta líst mér vel á, ég verð kominn eftir fimm mínútur.“ Og það stóðst. Þarna vorum við fram að kvöldmat, en mjög oft borðuðum við með efri hæðinni á kvöldin. Eftir matinn fórum við niður í kjallara, en Ólafur á bæjarstjórnarfund eða annan pólitískan fund.

Ég hef kynnst mörgum á lífsleiðinni en fáum, ef nokkrum, vandaðri og greiðviknari en Ólafi. Við urðum góðir vinir og í brjósti mér vaknaði mikil væntumþykja í garð Ólafs og Ástu. Þegar ég lít til baka hrannast upp minningarnar, t.d. er mér minnisstætt þegar við vorum að vinna saman í Þjóðviljahúsinu við Síðumúla þegar það var í byggingu, og eins þegar verið var að leggja niður gömlu prentsmiðju Þjóðviljans við Skólavörðustíg. Það var mér ungum manninum oftar en ekki hreinlega skemmtun að fá að vera með Ólafi í þessu. Þetta var unnið í sjálfboðavinnu í nokkra daga . En ég græddi á þessu sumarvinnu við hin ýmsu störf í Síðumúlanum. Ræktarsemi Ólafs var mikil við okkur þó svo að aldurinn færðist yfir og veikindin ágerðust. Eftir að hann hætti að aka bíl hringdi hann iðulega í okkur í stað heimsókna, allt þar til hann gerðist heimilismaður í Sunnuhlíð. Þá var það okkar hlutverk að endurgjalda það sem hann hafði áður sáð til. Við heimsóttum hann eins oft og unnt var. Það voru góðar heimsóknir. Það var greinilegt að Ólafi leið vel í Sunnuhlíð, enda einvala lið sem þar starfar. Við fundum fyrir auðsýndri samúð starfsfólksins þegar Ólafur lést á gamlársdag sl. Minninguna um þennan einstaka mann sem ég var svo heppinn að eignast sem tengdaföður mun ég geyma meðan ég lifi.

/Guðmundur Einarsson

Í dag kveðjum við Ólaf Jónsson en hann lést á dvalarheimilinu Sunnuhlíð 31. desember síðastliðinn. Ég kynntist Ólafi í gegn um starf eldri borgara eftir að við vorum bæði komin á efri ár. Hans sýn var að fólk ætti að njóta lífsins meðan hægt væri, aldur væri ekki fyrirstaða og lífið of dýrmætt til að vera biðsalur. En það þyrfti að leggja sig fram og láta hlutina gerast. Fór svo að við bjuggum saman í um níu ára skeið á meðan heilsan leyfði. Á þeim tíma er margra góðra stunda að minnast svo sem ferða á æskustöðvar okkar beggja, ferðalaga innanlands og utan sem og samverustunda með vinum og ættingjum.

Ólafur var jafnan mikill eldhugi og hafði brennandi áhuga á þjóðmálum. Sem merki um það var að hann las jafnan leiðara dagblaðanna á undan fréttunum, enda vildi hann meina að þar væri takturinn í þjóðmálaumræðu sleginn og helst þar sem kjarna mála væri að finna. Hann hafði langa reynslu af störfum að félagsmálum, síðast í þágu eldri borgara. Hann beitti gjarnan sínum bakgrunni til að finna málefnalegan flöt á málum, bæði stórum og smáum, leita viðeigandi lausna og ná sáttum. Ólafur hafði mikinn áhuga á skógrækt og lagði mikla alúð í plöntun og umhirðu skógræktarreits á æskuslóðum sínum austur á Síðu.

Það fór svo að lokum að aldurstengdur sjúkdómur dró úr þreki Ólafs. Hann gerði sér góða grein fyrir því og það var ekki auðvelt eldhuganum sjálfum að sætta sig við að það var einmitt hugurinn sem tók að bila. Síðustu árin var Ólafur vistmaður á Sunnuhlíð í Kópavogi og naut þar aðhlynningar starfsfólks og ættingja.

Því háttar þannig til, af heilsufarsástæðum, að ég get ekki fylgt Ólafi til hinstu hvílu. Það geri ég í huga mér með þakklæti fyrir allar okkar góðu stundir. Ég sendi systkinum Ólafs, börnum og fjölskyldum þeirra samúðarkveðjur og jafnframt þakklæti fyrir góðar viðtökur og hlýhug í minn garð.

/Anna Gunnlaugsdóttir, Dvalarheimilinu Dalbæ, Dalvík.

 Þessar og fleiri minningargreinar voru birtar í Morgunblaðinu 12. janúar og 16. janúar 2007